[ Pobierz całość w formacie PDF ]

* * *
 Czarny bóg. Nowela na tle życia nihilistów należy do
wcześniejszych utworów Marii Rodziewiczówny. Jak wiele
powieści tej autorki  zgodnie z ówczesnym, powszechnym
160
prawie zwyczajem  drukowana była w 1891 r. na lamach
lwowskiej  Gazety Narodowej . Pierwodruki takich
powieści, jak:  Barcikowscy,  Czarny bóg ,  Pożary i
zgliszcza wydawane były w Galicji pod pseudonimem
Zmogas. Miejsce druku i ukrycie nazwiska pozwoliły
autorce na przedstawienie spraw patriotyczno
narodowych w sposób nieskrępowany. Powieści te pełne są
więc aktualnych odnośników i relacji polsko rosyjskich /na
inne nie pozwoliłaby z kolei cenzura austriacka/. Podstawę
niniejszego wydania stanowi nadbitka z  Gazety
Narodowej . Egzemplarz stanowiący wzór niniejszego
wydania, oprócz tytułu:  Czarny bóg , podtytułu:
 Nowela na tle życia nihilistów i informacji:  Odbitka z
»Gazety Narodowej«, zawiera miejsce wydania: Lwów
1892 i informację o wydawcy i drukarzu:  Nakładem
wydawnictwa »Gazety Narodowej« i Drukarni Pillera i
Spółki.
Wydawca uporządkował tekst i kolejność rozdziałów,
dodane fragmenty podajÄ…c w kwadratowych nawiasach.
* * *
W wydaniu niniejszym zrezygnowaliśmy z podtytułu.
Rodziewiczówna nie rozróżnia nihilistów, anarchistów,
socjalistów. Najbardziej współczesne adekwatne określenie
środowiska, o którym pisze autorka ,,Czarnego boga ,
kryje się nazwą:  rewolucjoniści . Nie znała jednak tego
hasła Rodziewiczówna. Postanowiliśmy zatem
zrezygnować z całego podtytułu. Anna Martuszewska,
zgodnie z obowiÄ…zujÄ…cym modelem w PRL u tendencjÄ…
161
pisze, że Rodziewiczówna stworzyła  tendencyjnie
skrzywiony wizerunek rosyjskiego nihilizmu . W innym zaÅ›
miejscu, omawiając powieści: ,,Na wyżynach i  Czarnego
boga , pisze:  Robotnicy stanowiÄ… jednak »nikczemny«
czy też »sÅ‚aby« tÅ‚um, nie rozumiejÄ… swego, dobroczyÅ„cy,
odwracają się w momencie pierwszej porażki od niego i
głoszonych przezeń chrześcijańskich ideałów. Bardzo
podobny i równie fałszywy  obraz ludu, będącego
»tÅ‚umem gawiedzi«, »mrowiem znikczemniaÅ‚ym, podÅ‚ym,
niewolniczym«, który odwraca siÄ™ również od walczÄ…cych
w jego imieniu nihilistów rosyjskich, daje Rodziewiczówna
w »Czarnym bogu« . W innym zaÅ› miejscu (w rozdziale
 Upraszczanie struktur ) stwierdza Martuszewska u
Rodziewiczówny  obawę przed socjalizmem , pisząc m.
in.:  Najbardziej jaskrawo zjawisko to występuje w
powieÅ›ci »Czarny bóg« (1891): posiadajÄ…cy mimo
wszystko wiele cech pozytywnych bohater, nihilista
narodowości rosyjskiej (zwany też w narracji socjalistą,
autorka widać nie dostrzega różnicy między anarchizmem
a socjalizmem), imieniem Gregor, obrzucony błotem przez
»lud«, w imiÄ™ którego zabiÅ‚ generaÅ‚a żandarmerii,
przeżywa to ciężko /& /. Robotników czy chłopów jako
»tÅ‚uszczÄ™«, wÅ›ród której istniejÄ… tylko zabobony, ciemnota,
nędza, pijaństwo, upodlenie sięgające aż do zbrodniczości,
etc. w analizowanych powieściach spotykamy kilkakrotnie /
& / "
Warto sięgnąć i po te powieści Rodziewiczówny.
Obecnie bez żadnych ograniczeń możemy podchodzić do
utworów krytykujących ruch robotniczy, jego
samozwańczych  nauczycieli i  wybawicieli ,
demagogów walczących o władzę przy pomocy  gniewu
mas , tych  tymczasowych demokratów,
162
wprowadzających w taki czy inny sposób dyktaturę,
natychmiast po osiągnięciu zamierzonych celów. W takim
ujęciu również współcześnie niektóre wątki powieści
Rodziewiczówny uzyskują aktualność.
Cala twórczość pisarki z Polesia oczekuje na rzetelne
badania krytyki i przewartościowanie ocen. Bo czytelnik
decyzję już podjął: Maria Rodziewiczówna jest ciągle
czytana i poszukiwana.
163
SPIS TREZ
CI
[I] Nowy Rok
II Werbunek
III Pierwsza próba
IV Nowicjat
V Stary i młody Glebow
VI Hodują się kąty miast mędrców
[VII] Przeciwnicy idei
[VIII] [Tajemniczy lekarz]
IX Samobójstwo i mord
X [WziÄ…Å‚ od ludu nagrodÄ™]
XI [Morderca i ulicznica]
XII [Zapomnę, że to moja ojczyzna]
164
Serdeczne podziękowania należą się współtwórcom
opracowania redakacyjnego  Czarnego boga oraz
posłowia: dr Józefowi Dużykowi z Polskiej Akademii Nauk [ Pobierz całość w formacie PDF ]

zanotowane.pl

doc.pisz.pl

pdf.pisz.pl

dona35.pev.pl