latopis_duklanina

[ Pobierz całość w formacie PDF ]

władzą administracyjną, gdzie praktycznie każdy z feudałów dysponował
sporą swobodą w wykonywaniu swych funkcji, a obowiązującą w
stosunkach fiskalnych, bezpośrednią zależnością od panującego. Zdradza to
wpływy zachodniobizantyńskiego systemu fiskalnego (por. Moain, s. 56,
przyp. 69), gdzie stratedzy nie otrzymywali zapłaty (� ��), lecz korzystali
z dochodów ściąganych od ludności w podległej im temie. Por. szerzej P.
Lemerle, Roga" et rente d'Etat aux �e - XIe si�cles, Revue des �tudes
byzantines, 25, 1967, s. 77 - 100.
85
`iaić (s. 134) passus o księdze Methodius" uważał za
pózniejszą trzynastowieczną glosę, czemu sprzeciwiają się Moain (s. 30)
oraz Mijuaković (s. 200 - 201, przyp. 48). Moain przychyla się do dawnej
koncepcji M. Kostren%0ńicia, że w grę może wchodzić jakiś Nomokanon
Metodego, powstały lub przetłumaczony na Morawach. Na zbliżonym
stanowisku stoi L. E. Havlik, Dukljansk� kronika, s. 40 - 42. Jako zbiór
praw w języku słowiańskim traktuje księgę Methodius" J. Kova%0ńević, w:
ICG, t. 1, s. 373-374. Jego zdaniem, może konkretnie chodzić o przełożony
Nomokanon Jana Scholastyka z Antiochii (zabytek z VI w., przetłumaczony
przez Metodego, zachowany w redakcji ruskiej) lub nawet o jakieś zupełnie
oryginalne dzieło. Pogląd ten idzie zbyt daleko, skoro wiadomo z %7ływotu
Metodego (%7ływoty Konstantyna i Metodego, rozdz. XV, opr. T. Lehr-
Spławiński, Poznań 1959, s. 118), że przełożył on nomokanon czyli reguły
prawa", które dotyczyły wyłącznie reguł prawa kościelnego (zob. tekst
MMfh, t. 4, s. 205/363 i uwagi: J. Vaaica, Metodejuv pYeklad nomokanonu,
Slavia, 24, 1955, s. 9-41). Stąd też nie wydaje się przekonujące stanowisko
M. Had~ijahicia (Pitanje vjerodostojnosti, s. 239 - 248), aby księga
Methodius" oznaczała Zakon sudnyj ljudem" (Prawo sądzenia ludu).
Trzeba raczej stanąć na stanowisku, że księga ta należy do wymysłu autora
Latopisu, podobnie jak większość przytoczonych w tej części faktów. Jest
prawdopodobne, że mając przed sobą postanowienia dwóch pierwszych
synodów splickich (925 i 928 r.), myśl o tytule księgi nasunęła mu się w
związku z zawartą tam informacją o doktrynie Metodego (ad Methodii
doctrinam, por. N. Klaić, Historia Salonitana, s. 95). Nie można wreszcie
wykluczyć, że pod określeniem liber Methodius" kryje się jakaś
wyimaginowana lub rzeczywista księga, czy rodzaj podręcznika przepisów.
W ten jeszcze bowiem sposób (Metudis liber; Metodium cum adiunctis)
określano w 1434 r. w kręgach Uniwersytetu Krakowskiego jakieś bliżej nie
znane dzieło. Por. Acta rectoralia almae universitatis studii Cracoviensis,
ed. W. Wisłocki, Cracoviae 1893, t. 1, s. 783 (nr 3215), s. 785 (nr 3224).
86
Zwiętopełk I, ks. wielkomorawski, panował 23 lata (871 - 894), choć
wcześniej, od 869 r., sprawował zapewne władzę nad jakimś mniejszym
terytorium (J. Sieklicki,
Zwiętopełk I, SSS, t. 5, a. 583-584). Had~ijahić, Regnum, s. 52) proponuje
natomiast, opierając się na red. Ch, inne daty od grudnia 877 r. do marca
917 r. Zamiast I sedminade[se]te dan umri na devet miseca marta"
proponuje on: I sedminadesete na devet [czyli 917 r.] dan umri miseca
marta". Byłoby jednak rzeczą zastanawiającą, dlaczego autor Latopisu tylko
w tym jednym miejscu podał dokładną datę roczną.
87
Miejsce pochówku Zwiętopełka morawskiego nie jest znane. Tradycja
Latopisu i wzmianka o kościele NPMarii w Dioclei jest oczywistą fikcją.
Brak dowodów że kościół pod tym wezwaniem znajdował się w Dioclei.
Argumentem nie jest też inksrypcja informująca o niejakiej Auzonii, która
ufundowała w tym kościele grobowiec dla siebie i swoich synów. J.
Kova%0ńević (ICG, t. 1, s. 309 i ryc. 20, s. 269) skłonny był nawet datować
inskrypcję i sam kościół na IX w. Ostatnio jednak I. Nikolajević (Dve
beleake za istoriju Prevalisa, ZRVI, 20, 1981, s. 9 - 13) przekonująco
dowodzi, że inskrypcja pochodzi z VI w. Sam kościół powstał
przypuszczalnie nie wcześniej, jak w początkach IX w., na ruinach
wczesnochrześcijańskiej bazyliki, z którą łączyć też należy wspomnianą
inskrypcję. O budowli tej, której wezwanie nie jest znane zob. J. Kova%0ńević,
w: ICG, t. 1, s. 358, 376-377; Dj. Boaković, L'art entre 1'antiquit� et
1'�poque romane sur le litoral de l'ancienne Zeta, Starinar, 27, 1977, s. 71 i
n.; V. Korać, L'architecture du Haut Moyen Age en Diocl�e et Zeta
programme de repartition des espaces et origine des formes,
Balcanoslavica, 5, 1976, s. 155 i n. Jeśli chodzi więc o kościół NP Marii już
Siaić (s. 66 - 67 i p. 43) wysunął przypuszczenie, że w Latopisie mogło
chodzić nie o antyczną Diocleę, a ośrodek istniejący w XII w. w jej
bezpośrednim sąsiedztwie Ribnicę pózniejsza Podgorica?). Pogląd ten
znajduje obecnie częściowe potwierdzenie w %7ływocie św. Symeona pióra
Stefana II Nemanicza (redakcja kodeksu Nikona z Jerozolimy z przełomu
1441 i 1442 r.), gdzie wspomniano o znajdującym się w Ribnicy kościele
Bogurodzicy. Por. Lj. Juhas, Prilog tuma%0ńenju jednog mesta u Stefanovom
Zitiju svetoga Simeona, Arheografski prilozi, 3, 1981, s. 129.
88
Postać skądinąd nieznana; imię w Serbii dość popularne (Grković, s.
177; Rodić, s. 312-313). Okres dwunastu lat panowania Swetolika
odpowiada okresowi rządów Mojmira II (894 - 906), syna Zwiętopełka
morawskiego. Trudno z tego faktu wyciągać jednak wniosek o ich
tożsamości. Por. też L. E. Havlik, Dukljansk� kronika, s. 45.
89
W tradycji serbskiej za pierwszego króla Zety uchodził Michał I (ok.
1052 -1081), por. przyp. 83 we Wstępie. Cały powyższy fragment stanowi
niewątpliwie echo koronacji Zwonimira chorwackiego w r. 1076. Moain (s.
57, p. 73) trafnie wskazuje, że w całej niemal Europie istniały stałe miejsca
koronacji władców, odrzucając tym samym stanowisko `iaicia (s. 431),
jakoby ten legendarny wątek stanowił glosę z XIII w., powstałą pod
wpływem koronacji Stefana II Nemanicza w r. 1217.
90
Red. Ch: Stipan Vladislav. Zdaniem `iaicia (s. 434) może on być
identyczny z ks. chorwackim Władysławem (ok. 821-ok. 835).
91
Red. Ch ma w miejsce brata Tomisława" syna Tomisława".
92
Cały fragment o Tomisławie zdaje się stanowić odległe echo walk
władcy chorwackiego tegoż imienia (ok. 910-928, por. T. Wasilewski,
Tomislav, SSS, t. 6, s. 106 - 107), a może również jego poprzedników, z
Węgrami, którzy za czasów Arpada (zm. 907 r.) oraz jego następców
rozwinęli szeroką ekspansję militarną w Europie. Także najstarsza
historiografia węgierska (Gesta Hungarorum) zwykła również mylić
Arpada z Attylą i dzieje Hunów z dziejami Węgier pierwszych Arpadów;
analogicznie kroniki weneckie z XII w. Chorwacja doby Tomisława dzięki
wchłonięciu Sławonii co zdaje się wynikać z relacji DAI (cap. 13, s. 64 -
65) graniczyła z Węgrami. Nie sposób więc wykluczyć napadów
węgierskich na południe. Por. L. Thallóczy, Die ungarischen Beziehungen
der Chronik des Presbyter Diocleas, Archiv f�r slavische Philologie, 20,
1898, s. 201 i n.; Klaić, s. 277-278.
93
`iaić (s. 434 - 435) skłonny był identyfikować Sebesława z ks.
chorwackim Sedesławem (ok. 878 - 879, por. T. Wasilewski, Sedeslav, SSS,
t. 4, s. 124 - 125).
94
Skadar - (obec. Szkodra) w 2 poł. XI w. jeden z głównych
ośrodków Zety, zob. dalej przyp. 363.
95
O obydwóch braciach nic nie wiadomo. Imię Razbiwoj (polskie
Razbiwoj) autor tłumaczy prawidłowo jako ruina gentis", czyli niszczący
wojsko".
96
Red. Ch konsekwentnie, podobnie jak w roz. XIII, nie informuje,
jakoby byli oni blizniakami, nazywając tutaj Razbiwoja starszym bratem.
97
Rkp. W: Sumbram; B: Surbiam.
98
Red. Ch: w dwunastym roku panowania.
99 [ Pobierz całość w formacie PDF ]

Tematy